گوش تا گوش با فاصله و بی‎فاصله ایستاده‎اند. پیرمردها و پیرزن‎هایی که برای واکسیناسیون و تزریق دوز سوم واکسن آمده‎‏اند. همه‎شان این پا و آن پا می‎کنند تا متصدی مراکز واکسیناسیون زودتر صدایشان کند و بعد آنها آرام با عصایی که با هر قدم به زمین می‎خورد به اتاق واکسیناسیون وارد شوند.

 

این روزها مراکز واکسیناسیون مانند گذشته خلوت نیست ‌ در کنار جوان‏ها و نوجوان‎هایی که برای تزریق واکسن مراجعه می‏کنند افراد سالمند نیز دیده می‎شوند که بیشتر‌شان برای تزریق دوز سوم به این مراکز می‌آیند.
پیش از این اما از حدود سه هفته پیش پروسه تزریق دوز سوم واکسن به کادر درمان شروع شده بود. براساس آمار وزارت بهداشت تا دیروز نیز‌ حدود ۱۷۹ هزار نفر دوز سوم واکسن کرونا را دریافت کرده‎اند.‌ برای این‌که از شرایط مراکز واکسیناسیون و استقبال سالمندان از تزریق دوز سوم بیشتر بدانیم به دو مرکز واکسیناسیون در پایتخت‌ رفتیم‌.
حضور سالمندان در این دو مرکز افزایش پیدا کرده است و صف‎های انتظار هم دوباره به مراکز بازگشته‌اند. هرچند کارشناسان می‏گویند اگر سالمندان به تزریق دوز سوم واکسن روی خوش نشان ندهند آمار مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا افزایش پیدا می‎کند. با این وجود دیروز‌‌ وزیر بهداشت و درمان خبر خوشی درباره واکسیناسیون داد و گفت پیش‌بینی می‌کنیم ایران تا یک ماه آینده علیه کرونا ایمن ‌شود.
دوباره ازدحام
خیابان منتهی به درمانگاه قوامین محله تهرانسر شلوغ است. کنار خیابان تا چشم کار می‎کند‌، خودرو پارک شده است. کمی جلوتر اما ازدحامی از جنس دیگری دیده می‎شود. مراجعان پیر و جوان با در دست داشتن کارت‎های سفید واکسیناسیون از در بزرگ درمانگاه وارد می‏شوند. تعداد بانوان و مردان سالمند که مو سفید کرده‎اند اما بیشتر است.
همه یک‌راست می‏روند به سمت اتاقک کوچک نگهبانی و کارت شناسایی خود را تحویل می‏دهند تا نوبت واکسیناسیون دریافت کنند به همین‌ علت مقابل باجه انتظامات صف تشکیل شده است.
برگه های نوبت دهی یکی پس از دیگری صادر می شود،‌ عدد ۳۷۵ می‏رسد به دست مرد میانسالی که با عصای چوبی‎اش راه می‏رود.
می‏گوید آمده تا دوز سوم واکسن را تزریق کند. مرد از شیب تند حیاط درمانگاه بالا می‏رود از کنار آزمایشگاه و کلینیک‏ های تخصصی می‎گذرد و به محوطه بخش واکسیناسیون قدم می‎گذارد؛ به جایی که پنج شش ردیف صندلی پر است از مردان و بانوان موسفیدکرده و چند فرد جوان. بسیاری هم ایستاده‏اند به انتظار. مرد میانسال افراد در انتظار تزریق واکسن را با چشم می‎شمرد. آه می‏کشد و بعد تکیه می‏دهد به عصای چوبی‏اش.

پیرمرد کلافه است. درون محوطه پرازدحام چند قدم راه می‎رود، دست تکان می‎دهد به تندی و بعد می‏ایستد و رو به زنی که آرام گوشه‏ای ایستاده است می‏پرسد: «نخوندن مارو خانوم؟» و زن آرام سر تکان می‎‏دهد به نفی و مرد دوباره راه می‏رود، دست تکان می‏دهد و بعداز چند ثانیه دوباره سوال می‎‌کند. زن آرام می‏گوید که از ساعت ۸ صبح ایستاده‏اند به انتظار برای تزریق دوز سوم واکسن. ساعت ۹ صبح است اما هنوز نوبتشان نشده. مرد جوان دو شماره را می‏خواند. پیرمرد نگاه می‎کند به شماره‏ای که در دستش است و دوباره می‎پرسد: «نوبت ماست نه؟» و زن این بار جواب می‏دهد به تایید و بعد دست مرد را می‎گیرد و می‎بردش به داخل بخش واکسیناسیون به محلی که ‌‌چند نفر روی صندلی نشسته‏ اند تا برای تزریق واکسن آنها‎ را صدا کنند ‌‌درون اتاق تزریق.

موهایش رنگ باخته و سفید است. ایستاده کنار ستون محوطه واکسیناسیون و با دو نوجوان لاغراندام حرف می‏زند. پیرمرد تعریف می‎کند که برای دوز سوم آمده است. بعد نوجوانان همراهش را نشان می‏دهد: «وقت تزریق واکسن هر سه‎ ما یکسان شد. من برای تزریق دوز سوم و نوه‏ها برای تزریق دوز دوم.» این را که می‏گوید، می‏خندد.
استقبال حتی از دوز چهارم
تعداد خانم‏ها در مرکز بهداشت ارشاد، روبه‎روی حسینیه ارشاد بیشتر است. حیاط کوچک پر از رفت و آمد است و بانوان میانسال و پا به سن گذاشته به ساختمان کوتاه ساختمان دو طبقه در رفت‏ و آمدند. در حیاط مرکز بهداشت بانوی میانسالی ایستاده است. با عینک، دو ماسک و دستکش خود را پوشانده است. صدایش کم رمق از پشت ماسک شنیده می‏شود.
با اعتماد به نفس اما صحبت می‏کند. توضیح می‎دهد که آخرین بار دو هفته پیش از خانه بیرون آمده است و حالا تزریق دوز سوم کرونا دلیلی شده تا او قرنطینه خودخواسته را بشکند و به مرکز بهداشت بیاید. همسرش اما از قرنطینه بیرون نیامده است. زن می‏گوید: «توجیهش این است که ما بیرون نمی‏رویم پس دوز سوم هم واجب نیست.» برای این بانوی میانسال اما مهم است که دوز سوم را هم تزریق کند. زن می‏خندد و می‏گوید که اگر لازم باشد دوز چهارم و پنجم را هم تزریق می‏کند. بانوی میانسال می‏گوید: «برای ایمن شدن همه کار می‏کنم.»

زن سالخورده ای که پالتوی پوست پوشیده خود را جمع کرده و گوشه سالن به دور از دیگر مراجعین روی صندلی نشسته است. او برای تزریق دوز سوم واکسن آمده است و ادامه می‏دهد که همه بانوان باید دوز سوم واکسن را تزریق کنند. استدلالش هم جالب است.
توضیح می‏دهد: «برخی خانم‏ها ‌ ضعیف‏اند و باید بیشتر مراقب باشند تا به بیماری مبتلا نشوند.» برای خانمی که کمی دورتر از او نشسته هم تزریق سوم واکسن مهم است. زن می‏گوید که چند نفر از دوستانش که واکسن تزریق نکرده‏اند خیلی سخت به بیماری مبتلا شده‏اند. او اما دو سه ماه پیش خیلی سبک به بیماری مبتلا شد. حالا اما آمده است تا دوز سوم را تزریق کند. هرچند که بعد می‏گوید: «امیدوارم به علت ابتلا تزریق دوز سوم عقب نیفتد.»
۴ماه کامل
پیرزن ایستاده است کنار در الکترونیکی و ‌ درون بخش واکسیناسیون را نگاه می‏کند. تا شماره‏اش را می‏خوانند می‏‎رود درون اتاقک انتظار تزریق واکسن. مرد جوان اما قبل از راهنمایی او به درون اتاقک تزریق کارت واکسیناسیون را بررسی می‎کند. تاریخ تزریق دوز دوم واکسن چهارم شهریورماه است. مرد جوان به او توضیح می‎دهد که باید صبر کند و حدود دو ماه دیگر برای تزریق دوز سوم واکسن به مرکز مراجعه کند. پیرزن اما اصرار دارد. می‏گوید از ساعت ۸ صبح منتظر ایستاده است تا نوبتش شود و حالا باید به او واکسن تزریق کنند. مرد جوان اما او را راهنمایی می‎‏کند به بیرون از سالن. پیرزن با چشمانی تنگ شده نگاه می‏کند به کارت واکسیناسیون. می‏گوید که عینکش همین چند روز پیش شکسته است و او فرصت مراجعه به چشم‎پزشکی و تهیه عینک جدیدی را نداشته.

به همین دلیل نمی‎دانسته است که از مدت زمان واکسینه شدنش ۴ ماه گذشته بوده است یا خیر. این را می‏گوید و بعد آرام با قدی خمیده به سمت بیرون مرکز قدم بر می‌دارد.

پیرمردی که عصبانی به نظر می‏رسد، می‏گوید ۴۰ دقیقه منتظر ایستاده است تا نوبتش شود. بعد از صدا زدن نوبتش اما به علت ۱۰ روز زودتر از موعد به او دوز سوم واکسن تزریق نکرده‎اند. پیرمرد می‎گوید: «فرقی ندارد امروز یا ۱۰ روز دیگر... مهم این است که واکسن تزریق شود.» گوش مرد جوان اما به این حرف‎ها بدهکار نیست. او برای مرد سالخورده توضیح می‎دهد که ۱۰ روز دیگر برای تزریق واکسن مراجعه کند. پیرمرد ناامید از مرد جوان محوطه را ترک می‌کند تا ۱۰ روز دیگر برای تزریق مراجعه کند.
حاشیه‌های آسترازنکا
آن طور که در اطلاعیه وزارت بهداشت و درمان برای تزریق دوز سوم آمده است در حال حاضر باید افرادی که ۴ ماه پیش با واکسن‎های ویروس کشته شده واکسینه شده‎اند به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند. با این وجود اما افراد بالای ۶۰ سالی که با واکسن آسترازنکا واکسینه شده اند نیز در مراکز واکسیناسیون دیده می‏شوند. نکته اینجاست که در برخی مراکز به این افراد واکسن تزریق می‌شود، اما در برخی دیگر از مراکز از آنها مجوز دانشگاه علوم پزشکی را طلب می‌کنند.

مرد میانسال می‎پرسد: «دوز سوم را هم واکسن آسترازنکا می‏زنید؟» و متصدی مرکز واکسیسناسیون درمانگاه قوامین تایید می‎کند که دوز سوم واکسن آسترازنکا در این مرکز تزریق می‏شود. مرد میانسال تعریف می‏کند که از روز شنبه به چند مرکز برای تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا مراجعه کرده است اما در آن مراکز واکسن مورد نظرش را تزریق نمی‎کرده اند. مرد میانسال خوشحال از رسیدن به مقصود به انتظار می‎ایستد تا دوز سوم را تزریق کند.

واکسیناتور «نه...» محکمی می‎ گوید به زن سالخورده‌ای که برای تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا به مرکز بهداشت ارشاد آمده است. پیرزن از او می‎خواهد دوز سوم واکسن آسترازنکا را به او تزریق کنند اما واکسیناتور برایش توضیح می‎دهدمجوز تزریق دوز سوم واکسن آسترازنکا هنوز صادر نشده است. این درحالی است که اگر مراجعه‌کنندگان مجوزهای لازم را از دانشگاه‌ علوم پزشکی گرفته باشند دوز سوم واکسن آسترازنکا به آنها تزریق می‌شود.

زن سالخورده‎ای نیز می‏گوید که برای ‌مسافرت اورژانسی به ‌کشوری که فقط واکسن آسترازنکا مورد قبولش است، مجبور است واکسن آسترازنکا تزریق کند. حال این که این او دوز اول و دومش را واکسن سینوفارم تزریق کرده است. این زن میانسال تعریف می‏کند که برای دریافت مجوز تزریق به دانشگاه علوم پزشکی رفته است و مدارک سفرش را تحویل داده تا مجوزهای لازم برای او صادر شود. دریافت مجوز با بررسی چند پزشک و بعد تعهد کتبی این زن سالخورده برای بروز مشکلات احتمالی صادر شده است. حرف‎های زن که به اینجا می‏رسد چشم‏هایش می‎خندد و به اتاق تزریق مراجعه می‎کند تا دوز سوم واکسنش را تزریق کند.
چرا تزریق دوز سوم مهم است
چند روز پیش گروهی از محققان دانشگاه ایندیانا آمریکا از نتایج پژوهشی گفتند که از اهمیت و تاثیرگذاری تزریق دوز چهارم کرونا به افراد با ایمنی ضعیف حکایت دارد. نتایج تحقیق دیگری که در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا انجام شده نیز اهمیت تزریق واکسن و دوز یادآور را تایید می‌کند.‌ در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر نیز نه تنها واکسیناسیون که تزریق دوز سوم به افراد بالای ۶۰ سال شروع شده است.

هفته گذشته کمیته علمی مبارزه با کرونای کشور تصمیم گرفت تا مجوز تزریق دوز سوم واکسن کرونا به افراد بالای ۶۰ را صادر کند. مشاهدات میدانی اما از تمایل نداشتن برخی افراد نسبت به تزریق دوز سوم حکایت دارد. از نظر ابراهیم قادری، اپیدمیولوژیست اما تزریق دوز سوم واکسن کرونا برای افراد بالای ۶۰ سال لازم است.
او به ما می‌گوید که ایمنی ناشی از تزریق واکسن یا ابتلا به بیماری کرونا ‌مدت زمان کوتاهی باقی خواهد ماند و بعد از پایان ایمنی‎زایی برای پیشگیری از بیماری تزریق دوز سوم لازم است.

به گفته قادری با توجه به این که افراد مسن نسبت به ابتلا به بیماری حساس‎ترند و احتمال ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا در آنها بیشتر است بنابراین آنها حتما باید دوز سوم واکسن کرونا را هم تزریق کنند.
این اپیدمیولوژیست به تجربه پیک‌های کرونا پیش از این اشاره می‌کند و می‌افزاید:‌ بسیاری از افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری کرونا جان خود را از دست داده اند ‌واکسن کرونا تزریق نکرده‌اند. قادری تاکید می‌کند که تنها راه ایمنی‏ زایی مقابل بیماری، واکسیناسیون است .

هرچند این روزها مجوز تزریق دوز سوم برای افراد بالای ۶۰ سال صادر شده است اما آن طور که قادری توضیح می‌دهد ممکن است ‌کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا گروه‎های سنی دیگری را نیز واجد شرایط دریافت دوز سوم کرونا اعلام کند؛ اتفاقی که البته در برخی کشورها افتاده است. تزریق دوز سوم کرونا به سنین دیگر اما ممکن است باعث کمبود واکسن و خالی شدن انبارهای واکسیناسیون کشور شود. به نظر قادری با وجود ذخیره بالای واکسن در کشور و ورود واکسن‌های داخلی به سبد واکسیناسیون نباید نگران بروز مشکل باشیم.

شرایط تزریق دوز سوم

از همان ابتدا اعلام شد که فقط افراد بالای ۶۰ سال که دوز اول و دوم خود را با واکسن‎هایی ‌مانند کووایران برکت، باهارات هند و سینوفارم تزریق کرده‎‏اند باید برای تزریق دوز سوم واکسن مراجعه کنند. البته به این شرط که چهارماه از تزریق دوز دوم‌شان گذشته باشد‌.

محسن‌ زهرایی، رئیس اداره بیماری‎های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت و درمان ‌ درباره زمان تزریق دوز سوم سایر پلتفرم‏های واکسن‎ مانند واکسن‎هایی که به روش‌های نوترکیب و آدونوویروس ساخته شده‎اند به ایسنا می‌گوید: در حال حاضر دستورالعملی برای تزریق دوز سوم این گروه از واکسن‌ها داده نشده است.

رئیس اداره بیماری‎های قابل پیشگیری وزارت بهداشت و درمان درباره تفاوت بین دوز دوم و سوم نیز می‌گوید: «دوز سوم هم مانند دوز دوم جزئی از فرآیند واکسیناسیون است و برای این که حداکثر اثربخشی به وجود بیاید دوز سوم هم تزریق می‎شود.» حال این که دوز بوستر یا یادآور برای کادر درمان و کارکنان مراکز تجمعی مانند کارکنان آسایشگاه‌های سالمندان بدون محدودیت سنی و شش ماه پس از دریافت دوز دوم تزریق می‌شود.