این روزها از گوشه و کنار زمزمه هایی برای باز شدن در مجدد مذاکرات شنیده می شود و دولت سیزدهمی ها که خود را عاری از نیاز به برجام می دانستند و بنا داشتند اقتصاد کشور را بدون برجام اداره کنند به اظهار نظرهایی در این خصوص پرداخته اند. گویی فشار اداره کشور عرصه را بر پایداری آن‌ها تنگ کرده وملزم به تغییر مسیر شده اند، در این بین ریل گزاری ها نیز تغییر کرده و هر کدام از سمت و سوی قبلی خود خارج شده اند به نحوی که یارگیری ها تغییر کرده و به دسته بندی ها شکل دیگری داده است. اینکه چه الزاماتی موجب تغییر نوع نگاه ها در جناح تندرو شده، با صباح زنگنه در میان گذاشتیم.گفت و گوی خبرآنلاین با سفیر پیشین کشورمان در سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی از نظرتان می گذرد.
زمانی که آقای رئیسی ریاست جمهوری را بر عهده گرفتند گفتند نمی خواهند اقتصاد را به برجام گره بزنند، ولی ظاهرا یک جناح بندی داخلی پیش آمده و نوع نگاه برخی از نیروهایی که بیشتر دخیل در اداره کشور هستند، نسبت به برجام تغییر کرده است. به نظر شما چه الزاماتی این نوع تغییر را ایجاد کرده است؟
آن‌ها (جناح تندرو) مانند کسانی بودند که می خواهند کوهنوردی بکنند ، از راه دور که نگاه می کردند کوه را به اندازه یک انگشت می دیدند و کوهنوردی را خیلی آسان می پنداشتند اما هر چه که به این کوه نزدیک‌تر می‌شوند ملاحظه می‌کنند که این کوه چه عظمتی دارد و چقدر کوهنوردی سخت است و جاده ها و مسیر هایی که وجود دارد ده ها مسیر است و هر کدام از این مسیرها از راه های دیگر سخت تر و پیچیده تر است. حکایت مسئولان ما نیز اساسا این چنین بوده است. آقای رئیسی انسان صریح النفس و سریع العملی است اما برای کار عظیم اجرایی در حد ریاست جمهوری که بحث های فراوان فنی، مالی، اقتصادی، تعارض ها و تداخل ها و اختلافات بین وزرا و حقوق دانان و اختلاف سطح قشرهای مردم وجود دارد ناگهان در برابر این کوه عظیم مشکلات و پیچیدگی ها قرار گرفت که انتظارش را نداشت. آن‌ها در ابتدای کار تصور می کردند کار راحت است و با دستور دادن حل می شود. آن‌ها بحث تبادل تجاری و اقتصادی با خارج را مثل یک دکمه روشن و خاموش کردن لامپ می دانند در حالی که تجارت با خارج قوانین و احکام خاص خود را دارد. حضور در بازار های بین المللی در هر جای دنیا یک سلسله ابعاد و فرمول های خاص خود را دارد.
این‌ها هیچکدام برای یک آماتور کوهنوردی مکشوف نبوده و به تدریج که کشف می شود ابعاد آن روشن تر نمی شود بلکه باعث سخت تر شدن تصمیم گیری می شود. نیت آقای رئیسی بسیار خالصانه است وبنده در نیت و هدف ایشان هیچگونه تردیدی ندارم ولی کار از نوع ،جنس و سنخ دیگری و اجرایی است. فلذا نکته اولیه‌ای که به‌نظر من می رسد این نست که تندروها نسبت به ابعاد مسئله کشور داری بسیار خلی الذهن هستند و ندانستن ابعاد موضوع مسئله اصلی آنان است.
البنه این موضوع در وعده های انتخاباتی ایشان نیز مشهود است و اکثر وعده ها در حد شعار باقی مانده است.
بله ،تصور می شد بنا بر برنامه هایی که تهیه و در اختیار ایشان قرار داده شده وضع اینگونه نباشد، تهیه چند عبارت شعارگونه کار را آسان می کند اما قرار نیست که رئیس دستگاه اجرایی کشور تا ابد در گیر شعارها باشد و از عرش اعلای شعار به فرش محرومیت ها پایین نیاید و آن‌ها را لمس نکند.
به بحث اصلی برگردیم ،اتفاقی که افتاده این است که آقای باقری اخیرا گفته اند در چارچوب توافق حاضربه انجام مذاکرات هستیم ،علت این نرمش را در چه می دانید؟
دولت فعلی بیشنر با یک شرکت سهامی قابل مقایسه است، در شرکت سهامی سهامداران متعددی حضور دارند و نفع می‌برند و هر کدام از سهامداران هم مطالبات خاص خودشان را دارند،آن‌ها دیدگاه ها وچشم اندازهای خودشان و نیروهای اجرایی یا پیاده خود را دارند که می‌خواهند این نیروها را جایگزین کنند و در این جایگزینی ها باز آن چشم اندازها و آن شعارها حکم می کند نه یک طرح وبرنامه علمی محاسبه و تجربه شده. لذا درمسائل مهم کشور روش سعی و خطا را در پیش می گیرند و می گویند فعلا این مطلب را مطرح بکنیم اگر گرفت گرفت و اگر نگرفت فرمان را عوض می کنیم و آدم دیگری می آوریم و شعار دیگری می دهیم،خُب این وضعیت اصلا وضعیت مطلوبی نیست بلکه وضعیت بسیار مضری است. اکنون در این جناح بندی ها واین سهامداران دولت این اختلاف دیدگاه ها پیش می آید که بعضی از این جناح ها و سهامداران به جمع بندی بسیار رقت آوری می رسند که باید کار را عوض کرد و ناگهان متوجه می شوند کسر بودجه ای وجود دارد و اغلب کشورهای دوست، همراه و همسایه که تصور می کردند با تجارت با همسایگان می توانند کشور را از همه نیاز ها بی نیاز کنند وآن کشور از همه جهات جایگزین خوبی تلقی شود، اینچنین نشد. در نظر داشته باشیم حتی قدرتی مثل چین هم ناگزیر است مطابق الزامات بین المللی رفتار کند و اگر اختلاف ایدئولوژیکی با آمریکا داشته باشد این اختلاف راطبق محاسبه و یک برنامه زمانبندی شده به ۴۰ یا ۵۰ سال آینده موکول کند و با یک نقشه راه عملی این اختلاف را به تاخیر می اندازد،در نهایت اینکه قرار نیست نه آمریکا و نه چین از روی کره زمیین محو شوند.این کشفیات موجب می شود ناگهان حجاب از دیدگان دوستان ما در وزارت خارجه و بخش های دیگری از دولت کنار رود و نتوانند با تکیه بر معدود همراهان نیمه راه کار را پیش ببرند.
یعنی همان سهامداران دولت با ملموس شدن مشکلات به یک اجماع در مورد برجام رسیده اند؟
من نمی دانم به اجماع می رسند یا خیر ولی فشار واقعیت ها فراتر از بحث های حزبی و تشکیلاتی است ،این فشارها آنها را به انتخاب گزینه هایی برای ادامه حیات سیاسی واجتماعی کشور می کند.
در حال حاضر دسته بندی های سیاسی را در مورد برجام چگونه می بینید؟
دسته بندی ها غالبا بر اساس تصورات و تفکراتی که این مجموعه ها داشتند است،البته هیچ کدام این مجموعه ها یک مانیفست و بیانیه روشن در تعریف مواضع و برنامه هایشان نداشته و ندارند .صرفا یک نجمعی است که بیشتر به شکل محفلی است ،مانند محافل هیاتی که هر کس دلش بخواهد وارد می شود و هر کس دلش خواست خارج می شود و در آنجا بیان حدود اندیشه ها وجود ندارد و خطر نیز برای کشور این است که متولیان برجام هیاتی عمل می کنند .لذا گاهی اتفاق می افتد که افراد بر اساس اجتهاد و تعبیرهای خودشان به مواضعی متوسل می شوند و موضعی اتخاذ می کنند که با آنچه که از آن مجموعه شناخته شده زاویه و تفاوت دارد .
علت این نوع رفتار نپخته را در چه می دانید؟
چون ما احزاب به معنی واقعی و مشخص و حرفه ای ،تجربه دار و امتحان پس داده نداریم لذا این مواضع مواضعی فصلی و موسمی است و به تحلیل افراد بستگی دارد.مواضع هیچ کدام ازاینها بر مبنای تعریف دقیق منافع ملی ، امنیت ملی و جمع اینها هم منافع و هم امنیت ملی در یک چارچوب و پارادایم مشخص شکل نمی گیرد ، به همین دلیل موضع گیریها فصلی می شود و به برداشت های شخصی نزیدک تر است تا برداشت یک مجموعه . این مجموعه ها یک مجموعه های گرده ای و هیاتی هستند که دارای تعریف روشن حرفه ای نیستند.

تهیه و تنظیم: فائزه زاهدی