دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن است که شیوع آن طی سال‌های اخیر، آن را به چهارمین علت مرگ و میر در بیشتر کشور‌های جهان تبدیل کرده است.
دیابت یک اختلال در سوخت و ساز متابولیسم بدن است و زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند یا بدن به طور موثر از انسولین تولید شده نمی‌تواند استفاده کند.
هنگامی که سطح قندخون افزایش می‌یابد، انسولین ترشح می‌شود و بدن را قادر می‌سازد که قندخون را یا مصرف کند یا ذخیره سازد.
انسولین هورمونی است که قندخون را تنظیم می‌کند، بدون انسولین سطح قندخون بالا می‌رود، افزایش قندخون یا هایپرگلیسمی شایع‌ترین علامت دیابت کنترل نشده است و در طول زمان منجر به آسیب‌های جدی به قلب، کلیه، چشم، اعصاب و عروق خونی می‌شود.
دیابت به انواع مختلفی از جمله دیابت نوع یک (وابسته به انسولین)، دیابت نوع دو (غیروابسته به انسولین) و دیابت حاملگی تقسیم بندی می‌شود.
دیابت نوع یک چگونه است؟
در مبتلایان به دیابت نوع یک، تولید انسولین در بدن کاهش می‌یابد و یا به طور کامل قطع می‌شود.
حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل بیماران مبتلا به دیابتی را مبتلایان به دیابت نوع یک تشکیل می‌دهند.
این بیماری در هر سنی می‌تواند رخ دهد، اما اغلب در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.
علائم دیابت نوع یک
علائم این بیماری شامل دفع بیش از حد ادرار (پرادراری)، تشنگی (پرنوشی)، گرسنگی دائمی (پرخوری)، کاهش وزن، تغییرات بینایی و خستگی است.
این علائم ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد.
عواملی نظیر استعداد ژنتیکی، اختلال و بیماری سیستم ایمنی، بعضی ویروس‌ها و فشار عصبی (استرس) از جمله علت‌های بروز دیابت نوع یک است.
دیابت نوع ۲ را بشناسیم
در مبتلایان به دیابت نوع دو، مقدار ترشح انسولین اغلب طبیعی و یا حتی افزایش یافته است، اما سلول‌های بدن حساسیت خود را به انسولین از دست داده اند که این وضعیت مقاومت به انسولین نامیده می‌شود.
دیابت نوع دو شایع‌ترین شکل دیابت است که در بزرگسالان در هر سنی رخ می‌دهد و در افراد چاق شایع‌تر است.
علائم دیابت نوع ۲
علائم دیابت نوع دو شبیه دیابت نوع یک است، اما اغلب خفیف‌تر و کمرنگ بروز پیدا می‌کند.
در نتیجه، این بیماری ممکن است چند سال پس از شروع و زمانی که عوارض به وجود آمده است، تشخیص داده شود.
عواملی نظیر اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی یا نداشتن فعالیت بدنی، سابقه فامیلی یا ارثی، چربی و فشارخون بالا از مهم‌ترین علت‌های بروز این بیماری هستند.
دیابت بارداری
در دیابت بارداری، حدود چهار درصد از کل بانوان در طول زمان بارداری به طور موقت به این نوع دیابت مبتلا می‌شوند که از نوع یک و دو متفاوت است.
دیابت بارداری اغلب در هفته‌های ۲۸-۲۴ حاملگی ظاهر می‌شود.
این نوع دیابت در بیشتر موارد ظرف مدت کوتاهی پس از پایان دوره بارداری از بین می‌رود، اما کنترل آن طی دوران بارداری اهمیت بسیاری دارد.
بانوان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر عوارض در دوران بارداری و زایمان هستند.
تشخیص دیابت حاملگی اغلب با غربالگری دوران بارداری امکان پذیر است.
بی علامت بودن؛ مهم‌ترین نشانه دیابت
نکته مهم در خصوص بیماری دیابت، بدون علامت بودن آن در مراحل اولیه است و تشخیص زود هنگام دیابت می‌تواند از طریق آزمایش خون، انجام شود.
دیابت درمان قطعی ندارد، اما قابل کنترل است، در حال حاضر تنها می‌توانیم با کنترل قندخون در محدوده طبیعی، از بروز عوارض دیابت پیشگیری کنیم.
دیابت و خودمراقبتی
بیماران مبتلا به دیابت با خودمراقبتی می‌توانند نقش بسیار مهمی در کنترل بیماری دیابت و پیشگیری از بروز عوارض آن داشته باشند.
خودمراقبتی در دیابت یعنی بیمار توانمندی لازم را برای ایجاد رفتار‌های سالم در زندگی روزمره داشته باشد.
خودمراقبتی بیماران مبتلا به دیابت موجب ارتقای کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های ناشی از ابتلا به این بیماری می‌شود.
با انجام خودمراقبتی از تعداد موارد بستری در بیمارستان کاسته می‌شود و با پیگیری مداوم، می‌توان از عوارض حاد و مزمن بیماری پیشگیری کرد و یا بروز عوارض را به تعویق انداخت.
در واقع خودمراقبتی یکی از اقدامات بسیار ضروری در کنترل بیماری دیابت است و بدون آن نمی‌توان در کنترل بیماری موفق بود.
آموزش بیمار در خصوص شیوه‌های خودمراقبتی شامل اندازه گیری مستمر و مناسب قندخون در فواصل زمانی مشخص و ثبت آن، مراقبت از پا‌ها و نحوه مصرف دارو‌های تجویز شده در کنترل بیماری نقش مهمی دارد.
اگر درمان بیمار از دارو‌های خوراکی به انسولین تغییر پیدا کند، او باید اطلاعات دقیقی از نحوه نگهداری و استفاده از انسولین داشته باشد.
تغذیه و دیابت
الگوی تغذیه‌ای مناسب برای کنترل قندخون و پیشگیری از عوارض مزمن بیماری نقش موثری دارد.
تغذیه صحیح نه تنها به کنترل بهتر قندخون، بلکه به کم کردن وزن یا حفظ وزن طبیعی و نیز کنترل چربی و فشارخون کمک قابل توجهی می‌کند.
توصیه‌های تغذیه‌ای بر اساس سن، جنس، فعالیت بدنی و بیماری‌های همراه، در هر بیمار با دیگری تفاوت دارد؛ بنابراین بیمار مبتلا به دیابت باید تحت نظارت مستقیم کارشناس مشاور تغذیه باشد و در صورت لزوم، تمامی وعده‌های غذایی و میزان کالری دریافتی آن‌ها را ثبت کند.
در بسیاری از موارد همکاری بیمار در این زمینه، از درمان‌های پیچیده و مصرف دارو‌های گران قیمت در مراحل بعدی بیماری جلوگیری می‌کند.
تحرک و فعالیت فیزیکی مناسب می‌تواند به کنترل قندخون و کاهش نیاز به انسولین کمک کند.
بیمار باید در خصوص فعالیت فیزیکی مستمر و منظم اطلاعات دریافت کند.
بیماران مسن‌تر و تحت درمان با انسولین به تغییرات فعالیت فیزیکی حساس ترند و باید از ورزش‌های سنگین یا بی تحرکی طولانی خودداری کنند.
دریافت صفحه با کد QR