واکسیناسیون؛ راهکار مصونیت مقابل کزاز

به گزارش مردم فردا،کزاز یک بیماری نورولوژیک است که با افزایش کشش و اسپاسم ماهیچه‌ها مشخص می‌شود. این بیماری در مرحله اول با انقباض دردناک عضلات جونده و گردن و سپس با انقباض عضلات شکم تظاهر می‌کند. همچنین فک افتاده و حالت انقباضی خاص چهره معروف به خنده تمسخر آمیز از نشانه‌های بالینی خاص این بیماری در بالغین است. باید توجه کرد که این انقباضات گاهی منجر به آسیب‌های جدی مانند شکستگی دنده‌ها و مهره‌ها یا خفگی شده و ممکن است با محرک‌هایی چون نسیم، حرکت ناگهانی، صدا و نور بروز کنند. دوره‌ی کمون بیماری کزاز بین سه تا ۲۱ روز است، اما برحسب شرایط خاص، وسعت و محل زخم ممکن است از یک تا چندین ماه متغیر باشد. به طور متوسط دوره کمون کزاز ۱۰ روز است.
عامل بیماری کزاز، یک باکتری گرم منفی است. اسپور آن در برابر جوشاندن مقاوم است؛ ولی با اتوکلاو (از دستگاه‌ها و تنجهیزات آزمایشگاهی) از بین می‌رود. این باکتری در طبیعت، خاک و در راه‌های گوارش حیوانات مختلف زندگی می‌کند.

تشخیص کزاز نوزادی به صورت بالینی است و به تایید آزمایشگاهی نیاز ندارد. در تعریف موارد مشکوک کزاز نوزادی گفته می‌شود که  هر مورد مرگ نوزاد در سن ۳ تا ۲۸ روزگی که علت مرگ مشخص نباشد. همچنین هر نوزادی که طبق گزارش به علت کزاز نوزادی فوت کرده و مورد بررسی قرار نگرفته است نیز مورد مشکوک محسوب می‌شود.  
در عین حال در تعریف مورد قطعی کزاز نوزادی گفته می‌شود، نوزادی که دو روز اول زندگی به طور طبیعی قادر به مکیدن پستان و گریستن بوده و سالم باشد و بیماری از روزهای سوم تا بیست و هشتم با عدم توانایی در مکیدن شیر شروع شده و به دنبال آن دچار سفتی و اسپاسم عضلات و نهایتاً تشنج ظاهر می‌شود.
همچنین کزاز نوزادی که توسط پزشک گزارش شود، به عنوان مورد قطعی تلقی می‌شود. همچنین لازم است افراد بررسی‌کننده گزارش‌های بیمارستانی، کزاز نوزادی را در طی مرور گزارش‌های سالانه بیمارستان کنترل کنند.

در تعریف عمومی هر نوع زخم در هر جای بدن یا عفونت گوش که به دنبال آن باز کردن دهان دشوار بوده یا با سفتی گردن یا بدن توام است، کزاز گفته می‌شود، اما در تعریف استاندارد اشکال در باز کردن دهان یا بلع، سفتی دردناک گردن، سفتی عضلات شکم و سایر عضلات به شرط هوشیاری کامل، وجود یک زخم عفونی یا سابقه جراحت در چند هفته گذشته می‌تواند کزاز تلقی شود. در موارد شدید چهره بیمار به نظر متبسم بوده با ابروان بالاآمده، پشت و گردن قوس دار، بازوهای خمیده محکم جمع شده روی سینه و پاهای کشیده. بروز تشنج در بیمار با تحریکات نور، صدا، تماس و سایر محرک‌ها اتفاق می‌افتد و بیمار ممکن است تب دار باشد. در این بیماری هوشیاری مختل نمی‌شود.
نحوه پیشگیری از کزاز:
- شناسایی زنان باردار از نظر سابقه واکسیناسیون کزاز کامل یا ناقص.  
- بررسی وضعیت ایمن‌سازی مادران باردار و کامل کردن آن.
- توصیه‌ها و پیگیری در خصوص چگونگی انجام زایمان تمیز.
- توصیه‌ها و پیگیری جهت  انجام ختنه بهداشتی نوزادان پسر.
- برخورد مناسب با زخم.
مصونیت استوار برعلیه کزاز با تزریق توکسوئید کزاز به دست می‌آید. واکسن کزاز سه گانه برای کودکان کوچکتر از هفت سال و واکسن کزاز دوگانه برای افراد مسن‌تر تزریق می‌شود. گرچه مصرف توکسوئید (واکسن) بدون در نظر گرفتن سن توصیه شده است، ولی استفاده از آن برای خانم‌های باردار، کارگران در معرض تماس با خاک و فاضلاب یا حیوانات، ارتشیان، پلیس و سایر کسانی‌که در معرض آسیب‌های ضربه‌ای هستند مورد تاکید است. مصونیت فعال ایجاد شده با واکسن را باید با تکرار آن هر ۱۰ سال یک بار حفظ کرد. تزریق واکسن باید در افراد با نقص ایمنی و مبتلایان به ایدز نیز مانند افراد عادی انجام شود.
درصورتی که زنان باردار قبلاً برعلیه کزاز طبق برنامه ایمن‌سازی زنان در سنین باروری، واکسینه شده‌اند، نیاز به انجام واکسیناسیون در این بارداری نیست. ولی اگر یکی از  نوبت‌های واکسیناسیون وی در دوران بارداری باشد، می‌توان نسبت به واکسیناسیون زن باردار اقدام کرد.
بنابر اعلام اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، اگر سابقه دریافت واکسن کزاز در زنان باردار منفی یا ناقص است، لازم است دو نوبت واکسن دریافت کنند. نوبت دوم واکسن باید حداقل ۱۵ روز با زمان زایمان فاصله داشته باشد. به محض تشکیل پرونده و اطمینان از ناقص بودن واکسیناسیون جمعیت تحت پوشش، باید نسبت به واکسیناسیون اقدام کرد. افرادی که سابقه واکسیناسیون ناقص دارند، باید واکسیناسیون آنها با توجه به سابقه قبلی و مطابق برنامه ایمن‌سازی زنــان ۱۵ تا ۴۹ سال تکمیل شود.
نحوه برخورد با زخم
در صورت بروز زخم در بدن این موارد رعایت شود:
- شستشوی زخم با سرم نرمال سالین.
- پاک کردن زخم از آلودگی و نسوج مرده.
- عدم بخیه در زخم‌های آلوده و مشکوک.
- استفاده صحیح از آنتی‌بیوتیک.