بیماری‌هایی هستند که به دلیل فراگیر بودن و زیاد بودن تعداد افراد مبتلا به آن ها، حسابی معروف شده‌اند؛ نمونه‌اش دیابت که با شنیدن اسمش ناخودآگاه دهانمان شیرین می‌شود اما وقتی به عوارض بسیار خطرناکش فکر می‌کنیم یا درباره‌شان می‌خوانیم، کاممان حسابی تلخ می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر آمار افراد مبتلا به این بیماری روند افزایشی داشته است، طوری که هر شش ثانیه یک نفر در جهان به دیابت مبتلا می‌شود.
به گزارش مردم فردا، برای آشنایی بیشتر با دیابت، انواع آن و راهکارهای پیشگیری و درمان آن با دکتر سحر خسروی متخصص داخلی گفت‌وگو کردیم. همچنین در این گفت‌وگو به دنبال یافتن پاسخ این پرسش هم بوده‌ایم که چه افرادی، در چه سنی بیشتر در معرض خطر هستند و با روش‌های تشخیصی این بیماری آشنا شویم.
چیزی که امروزه از تعریف دیابت میان مردم دهان‌به‌دهان می‌چرخد این است که می‌گویند، فرد مرض قند گرفته است و تعریف دقیقی از بیماری دیابت ندارند، بیماری دیابت را در علم پزشکی چگونه می‌توان تعریف کرد؟
دیابت یا بیماری قند خون در واقع یک اختلال سوخت‌وساز در بدن است. که ناشی از تجمع بیش‌ازحد گلوکز در خون و دلایل مختلف میزان گلوکز در خون بالاتر از حد طبیعی می‌رود، این بالا بودن قند باعث تغییراتی در ترشح هورمون‌های بدن می‌شود. تغییرات به سلول‌های بدن اجازه ورود می‌دهد تا در آنجا برای تولید انرژی مصرف یا ذخیره شوند که باعث بروز دیابت می‌شود.
دیابت بیماری است که در مراحل اولیه با علائم پنهان شروع می‌شود در واقع فرد در ابتدا شاید اصلاً متوجه وجود این بیماری نشود و سال‌ها با این بیماری زندگی کند؛ افراد چگونه می‌توانند در همان مراحل آغازین دیابت را تشخیص دهند و از بروز آن جلوگیری کنند؟
علائم بیماری شامل پرنوشی، پرخوری، کاهش وزن، تشنگی شدید، افزایش دفع ادرار است، ممکن حتی فردی هیچ یک از این علائم و نشانه‌ها را نداشته باشد. پزشک برای این دسته افراد و بررسی سطح قند خون یک آزمایش خون انجام خواهد داد.
حداقل یک میزان قند خون تصادفی بالای ۲۰۰ میلی‌گرم، قند ناشتای پلاسمای بالاتر یا مساوی ۱۲۶ میلی‌گرم، آزمایش تحمل قند ۷۵ گرمی خوراکی دوساعته بالای ۲۰۰ میلی‌گرم، فرد به دیابت مبتلا شده است.
با توجه به تعریفی که از دیابت داشتیم، این بیماری قندی، سوخت‌وساز بدن را دچار اختلال می‌کند. آیا علت خاصی برای بروز این بیماری وجود دارد و بیماری دیابت انواع مختلفی دارد و هنگام تشخیص از یکدیگر متمایز می‌شوند؟ تعیین نوع دیابت وابسته به چه شرایطی است؟
تاکنون علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری مشخص نشده است، اما مواردی مانند عوامل وراثتی و ژنتیکی، سابقه خانوادگی می‌توانند در بروز بیماری مؤثر باشند. به‌طورکلی می‌توان همه این دلایل را در ۲ علت اصلی خلاصه کرد: دیابت نوع ۱ که بدن به میزان کافی انسولین تولید نمی‌کند، دیابت نوع ۲ سلول‌های بدن به‌خوبی به انسولین پاسخ نمی‌دهند.
افراد قبل از مراجعه به پزشک باید چه علائمی را مشاهده کنند تا بتوانند تشخیص دهند که دچار دیابت نوع ۱ شده‌اند؟ و ریسک مبتلا شدن به دیابت در چه افرادی بالاتر است؟ آیا راهی برای پیشگیری و درمان هم وجود دارد؟
دیابت نوع ۱ اغلب افراد زیر ۳۰ را مبتلا می‌کند. مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی در ایجاد این نوع دیابت دخیل هستند که نهایتاً با تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین سبب بروز علائم بیماری می‌شوند. علائمی که در این افراد دیده می‌شود شامل: پرخوری، پرنوشی، تشنگی، کاهش وزن بی‌دلیل، تکرر ادراراست. تزریق انسولین به مبتلایان این نوع دیابت برای ادامه زندگی ضروری است.
دیابت نوع ۲ یا غیر وابسته به انسولین که به‌طورمعمول ۹۰ تا ۹۵ درصد افراد دیابتی را شامل می‌شود، به‌وسیله‌ی آزمایش‌های ساده‌ی قند در افراد که در معرض دچار شدن به عوارض قابل پیشگیری دیابت هستند، تشخیص داده می‌شود. چه عواملی در بروز این دیابت دخیل است؟
کسانی که بیشتر از معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند، عبارت‌اند از سالمندان، چاقی و به‌ویژه چاقی در ناحیه شکم، تاریخچه ارثی دیابت، تاریخچه دیابت در دوران حاملگی، نداشتن فعالیت بدنی و اگرچه بیشتر جمعیت مبتلا به دیابت نوع ۲ چاق هستند ولی دیابت نوع ۲ می‌تواند در افراد غیر چاق نیز به‌خصوص در دوران سالمندی رخ دهد.
در میان مادران باردار این موضوع که برخی از آن‌ها دچار بیماری دیابت بارداری شده است زیاد به چشم می‌خورد، درصورتی‌که مادر قبل از حاملگی سابقه این بیماری را نداشته است، علت ابتلا به دیابت در این دوران چیست؟ خیلی از مادران نگران این هستند که آیا دیابت بعد از بارداری با آن‌ها می‌ماند یا به جنین لطمه‌ای وارد می‌کند؟
در طی حاملگی، هورمون‌های جفتی مقاومت بدن را به انسولین افزایش می‌دهند که باعث بالا رفتن قند خون مادر می‌شود. معمولاً بین ۵ درصد تا ۷ درصد از مادران ممکن است در آینده دچار دیابت شوند و اکثر مادران بعد از فراغت از بارداری به حالت اولیه بازمی‌گردند. نوزادانی که مادرشان به دیابت مبتلا است نسبت به جمعیت عادی نوزادان بیشتر مستعد به دیابت هستند.
اکثر بیماری‌ها که افراد به آن مبتلا می‌شوند عوارضی را دربردارند که با رعایت نکردن و عدم اطلاع از آن، بیماری حادتر و وخیم‌تر و مراحل درمان سخت‌تر می‌شود. آیا دیابت همانند دیگر بیماری‌ها عوارض خاصی را در برمی‌گیرد؟
عوارض دیابت را می‌توان به دو دسته حاد و مزمن تقسیم کرد. عوارض حاد شامل کمای دیابتی است که فرد داروهایش را مدتی است کنار گذاشته یا درست مصرف نکرده است که با به وجود آمدن استرس، عفونت، تصادف، قند خون فرد افزایش پیدا می‌کند و فرد به کما می‌رود. عوارض مزمن دیابت شامل: عارضه چشمی، کلیوی، قلب و عروق، عصبی است.
۱۵ درصد از افراد دیابتی در طول عمر خود یک بار مبتلا به زخم دیابتی می‌شوند که اکثر این زخم‌ها در پا ایجاد و درنهایت منجر به قطع عضو می‌شود. در میان جامعه دیابتی‌ها خیلی از خانواده‌ها نگران هستند که عضو دیابتی‌شان دچار این عارضه‌ها نشود. خانم دکتر چه عواملی باعث می‌شود که فرد دچار زخم و یا حتی قطع عضو شود؟
زخم‌های دیابتی در نواحی که بیشترین فشار بر روی بدن باشد اتفاق می‌افتد، زخم‌ها معمولاً در افرادی ایجاد می‌شود که مدت طولانی مبتلا هستند و کنترل و درمان نمی‌شوند، این عوارض بروز می‌کند. بیشترین فشار بدن بر روی پا است به همین دلیل عصب پا حساس‌تر و با کوچک‌ترین آسیب زخم می‌شود. با رعایت نکردن و پیشرفت زخم ممکن است حتی منجر به قطع عضو هم شود.
در گوشه و کنار و صفحات مجازی بسیار با این موضع برخورد کرده‌ایم که به افراد دیابتی توصیه می‌شود که اگر می‌خواهید از قند خون خلاص شوید، هر شب ۱۰ دقیقه سنگ‌پا بکشید زیرا انسولین در کف پا جمع و با این کار از بدن خارج می‌شود. آیا این صحت دارد؟
به هر فرد که مبتلا به دیابت است توصیه‌های خودمراقبتی از سوی پزشک می‌شود که شامل پوشیدن کفش مناسب، رعایت کردن بهداشت و مرطوب نگه داشتن پا، دوری کردن از رفتارهای پرخطر مانند پابرهنه راه رفتن و نیز انجام معاینه روزانه پاها می‌شود. سنگ‌پا کشیدن زخم‌های پا را می‌تواند بهبود ببخشد اما در کاهش و درمان تأثیری ندارد.
افراد دیابتی مانند سایرین ولع بسیاری برای خوردن هله‌وهوله دارند اما از ترس عوارض بیماری مجبور هستند که از تمام مواد قندی و شیرین دوری کنند؛ آیا تغذیه مناسب و نخوردن مواد قندی در کنترل و بهبود بیماری تأثیر بسزایی دارد؟ در جامعه دیابتی‌ها با افراد کم‌سن‌وسال هم برخورد می‌کنیم؛ آیا رژیم غذایی برای تمامی افراد یکسان است؟
اولین و مهم‌ترین هدف برنامه‌ریزی غذایی افراد دیابتی حفظ ثبات نسبی قند خون در محدوده طبیعی است، البته رژیم غذایی در هر فرد و سنی متفاوت است.
نوجوانی که در سن رشد است و نیاز به دریافت و تمام مکمل‌ها و ویتامین‌ها دارد و پرهیز غذایی به او داده نمی‌شود، با افزایش و کاهش انسولین بدن سعی در کنترل آن می‌کنیم؛ اما در افرادی که در سن رشد نیستند، افراد مسن، باید از مواد غذایی و چربی‌دار پرهیز کنند.
برای بسیاری از بیماران دیابتی این مسئله به وجود آمده است که آیا آن‌ها هم می‌توانند با توجه به بیماری‌شان همانند سایر افراد سالم ورزش کنند و به فعالیت‌های بدنی خود ادامه دهند؟ و چه نوع ورزشی برایشان مناسب است؟
پزشکان تأکید دارند که ورزش کردن به‌طور منظم می‌تواند به پایین نگه‌داشتن قند خون کمک کند، که برای پیشگیری از دیابت باید پنج نوبت در هفته و در هر نوبت ۳۰ دقیقه تمرینات ملایم بدنی را انجام دهید.
متأسفانه شیوع دیابت طی دهه اخیر افزایش قابل‌توجهی یافته است و این میزان در کشورهای آسیایی بیش از سایر کشورها است. از هر ۲۰ ایرانی یک نفر به دیابت مبتلاست، آیا علاوه بر علائمی همچون ژنتیک و عوامل محیطی سبک زندگی افراد در بروز دیابت و ابتلا به آن مؤثر است؟
شیوه زندگی ناسالم اعم از تغذیه ناصحیح و عدم تحرک؛ بروز چاقی، مصرف بیش‌ازحد فست‌فود، همراه با ژنتیک باعث افزایش استعداد ابتلا به بیماری دیابت است.
استرس بیش‌ازحد هم که از ارمغان‌های زندگی امروزی است، می‌تواند امکان بروز را در افراد بااستعداد بالای ابتلا به دیابت افزایش دهد.
یک نکته‌ی مهم در مورد کنترل دیابت و همچنین پیشگیری از دچار شدن به این بیماری، به موقع خوابیدن است.در این مورد چه توصیه‌ای دارید؟
هرگونه اختلال در ساعت مناسب خواب و میزان لازم آن، عوارض بسیاری چه در حوزه‌ی سلامت جسم و چه در حوزه‌ی سلامت روان دارد. در مورد دیابت هم، خواب بسیار یا اندک می‌تواند باعث افزایش اشتها شود و اشتیاق فرد را نسبت به مصرف پرکربوهیدرات به شدت بالا ببرد.
در این صورت، اولین عارضه افزایش وزن خواهد بود و در پی آن دیابت بروز پیدا خواهد کرد؛ بنابراین ضروری است افرادی که در محدوده‌ی خطر قرار دارند و در سنی هستند که احتمال ابتلا به این بیماری برای آن‌ها زیاد است، روزانه حداقل هفت، هشت ساعت بخوابند.
دریافت صفحه با کد QR