کمک شرکت‌های دانش‌بنیان به پالایشگاه‌ها در مقابل تحریم

بر همین اساس این روزها بسیاری از صنایع، کارخانجات و پالایشگاه‌ها ساخت و‌تامین قطعات و تجهیزات خود را به شرکت‌های دانش بنیان واگذار می‌کنند، قطعات و تجهیزاتی که یک زمان از خارج کشور وارد می‌شدند و همین موضوع هم موجب خروج ارز بسیاری از کشور می‌ شد امروز به دست توانمند جوانان خوش فکر و نخبگان کشور در شرکت‌های دانش بنیان ساخته می شود.
 
برای اینکه بتوانیم در حوزه تامین قطعات پالایشگاه ها خودکفا شویم‌ و نیازی به واردات این قطعات از خارج کشور نداشته باشیم نیاز است که بتوانیم این قطعات را در داخل کشور بسازیم و برای این مهم یکی از عوامل مهم و کلیدی که بتواند در ساخت قطعات مورد نیاز به ما کمک کند شرکت های دانش بنیان هستند.
 
برای دستیابی به موفقیت در حوزه ساخت داخل و بومی‌سازی قطعات مورد نیاز، لازم است به شرکت‌های دانش بنیان اعتماد کرد و پالایشگاه‌ها از جمله صنایعی هستتند که طی سالهای گذشته با اعتماد به شرکت های دانش بنیان و حمایت از این شرکت‌ها توانسته اند گام های تاثیرگذاری و بلندی در راستای بومی سازی قطعات مورد نیاز خود بردارند.
 
 شرکت دانش بنیان چیست؟
 
شاید این سوال برای شما ایجاد شود که شرکت‌های دانش بنیان چه شرکت هایی هستند. برای پاسخ به این سوال باید گفت که دانش‌بنیان‌ها، شرکت‌های یا مؤسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به‌منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی تشکیل می‌شوند.، این شرکت‌ها با فعالیت خود ارتقای دانش و توسعه فناوری را پدید می‌آورند و از طرح‌های حمایتی برخوردار می‌شوند و با فعالیت‌های تجاری خود به سود می‌رسند.
 
شرکت‌های دانش‌ بنیان، شرکت‌هایی هستند که عنصر علم و دانش، بخش جدایی‌ناپذیر آنها محسوب می‌شود. به بیان دیگر، برخلاف بسیاری از شرکت‌های تجاری، شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند هیچ‌گونه مال قابل لمس و مادی نظیر زمین، ماشین آلات و دستگاه‌ها و تجهیزات تولید نداشته باشند و صرفاً با ترکیب دانش، فناوری و تخصص‌های علمی و پژوهشی، فعالیت کنند. ماهیت علمی و دانش محور این شرکت‌ها موجب شده است که قشر دانشگاهی و پژوهشگر، مانند اساتید دانشگاه و اعضای هیئت علمی، نقش بسیار مهمی در آن‌ها ایفا کنند.
 
عبور از تحریم‌ها با دانش بنیان‌ها
 
طی سال‌های گذشته تحریم های ظالمانه علیه کشورمان موجب شد تا پالایشگاه‌ها برای تامین برخی از قطعات خود با مشکل مواجه شوند، برای همین آنها تصمیم گرفتند تا قطعات مورد نیاز خود را در داخل کشور تولید کنند. بر همین اساس به سراغ شرکت‌های دانش بنیان رفتند و حمایت و همکاری با این شرکت ها موجب شد تا امروز بسیاری از قطعات و تجهیزات مورد نیاز پالایشگاه‌ها توسط شرکت های دانش بنیان در داخل کشور ساخته شود.
 
شرکت پالایش نفت بندرعباس از جمله شرکت‌هایی است که طی دهه‌های گذشته سیاست توسعه ساخت داخل و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان را پیش گرفته و در همین راستا و با وجود فشارهای خارجی و تحریم، ریسک پذیرش کالای ایرانی را در بخش‌های حساس این پالایشگاه پذیرفت و در حالی که تکنولوژی در اختیار کشورهای پیشرفته و تولید در انحصار شرکت‌های بزرگ بود، تولید کنندگان داخلی با ابتکار شرکت پالایش نفت بندرعباس بویژه در تهیه نقشه قطعات با استفاده از مهندسی معکوس، مسیر رقابت با شرکت‌های بین المللی را کوتاه کرد، تا جایی که بسیاری از شرکت ایرانی با حضور در صف مناقصه‌های ساخت داخل در راستای تامین قطعات حیاتی و استراتژیک قرار گرفته اند.
 
حمایت‌های مستمر از شرکت‌های داخلی با ارائه فناوری، مشاوره، کمک به تولیدکنندگان، تضمین خرید، باعث رقابت در بازارهای جهانی شد. تجربه‌ای که کمتر در بخش صنعت و اقتصاد کشور تکرار شده است.
 
 احمد هاشمی مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس درباره اهمیت حمایت از شرکت‌های دانش بنیان می گوید که ما باید به سمت خودکفایی حرکت کنیم و از وابستگی در زمینه‌های مختلف بکاهیم، باید بتوانیم با استفاده از ظرفیت‌های داخلی به سمت بومی سازی تولیدات گام برداریم. ما ظرفیت انسانی لازم را برای توسعه‌ تولید تجهیزات و اقلام راهبردی را در اختیار داریم و باید از این ظرفیت نهایت بهره را ببریم.
 
 
وی ادامه می دهد: مزیت اصلی کشور جمهوری اسلامی ایران در صنایع نفت، گاز و نیروگاهی در این است که با استفاده از ظرفیت نخبگان کشور در حوزه شرکت‌های دانش بنیان، به بومی سازی و تولید اقلام راهبردی صنایع پرداخته و از همین محل پس از بومی سازی، تولیدات را توانستیم به خارج از مرز‌ها ارسال نماییم و در کشور‌هایی از جمله در ونزوئلا، عراق و برخی دیگر از کشورها این تجهیزات و خدمات فنی مهندسی را بکار بگیریم.
 
هاشمی همچنین تاکید می کند که هدف بهبود عملکرد و کاهش ریسک‌های عملیاتی و تکیه بر توان داخلی، تاکنون با ۳۵ شرکت دانش بنیان در زمینه اجرای پروژه و ساخت قطعات مورد نیاز همکاری داشته‌ایم.
 
وی با اشاره به اینکه این قراردادها انتقال فن آوری و دانش فنی مورد نیاز را تسهیل می‌کند، بیان می‌کند: در همکاری با شرکت‌های دانش بنیان موفق به ساخت و بومی سازی ۲ هزار و ۲۸۳ قطعه و هشت پروژه دانش محور به ارزش بیش از ۱۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال شده‌ایم.
 
وی یادآور می‌شود که استفاده حداکثری از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان، راه‌حل‌های نوآورانه را به ارمغان می‌آورد که موجب ارتقای دانش فنی و توسعه فن آوری‌های پیشرفته و در نهایت افزایش کارایی و پایداری در تولید می‌شود.
 
مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس خاطرنشان می‌کند که پالایش نفت بندرعباس از جمله شرکت‌های پیشرو در حوزه بومی سازی فن آوری‌های فرآیندی صنعت پالایش نفت، حمایت از ساخت داخل و فعالیت‌های دانش بنیان است که در بسیاری از موارد و با اتکا به دانش داخلی و متخصصان این شرکت و با مهندسی معکوس و بدون نقشه اولیه، بسیاری از قطعات و فرآیندها را بومی سازی کرده و در راستای حفظ تولید مستمر و با اطمینان کامل، در این شرکت از آن‌ها استفاده شده است.
 
هاشمی تصریح می‌کند: با نگاه به توانمندی‌های داخلی تاکنون در حدود ۳۶ هزار قطعه مهم و راهبردی به تعداد بیش از ۳۸ میلیون قطعه در پالایشگاه نفت بندرعباس بومی سازی شده است که در حدود ۵۸ میلیون یورو صرفه جویی به همراه داشته است.
 
پالایشگاه نفت بندرعباس از جمله شرکت‌های پالایشی کشور است که در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی کار مطالعه و طراحی ساخت این پالایشگاه با کوشش متخصصان داخلی در سال ۱۳۷۱ ساخته و شروع کار نصب تجهیزات نیز در سال ۷۳ اجرایی شد و در نهایت با تلاش متخصصان ایرانی مرداد سال ۷۶ با ظرفیت پالایش ۲۳۲ هزار بشکه در روز مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
 
این شرکت که فعالیت خود را در زمینه تهیه، تولید و تامین نفت خام و میعانات گازی و انجام عملیات پالایش و تولید فرآورده‌های نفتی آغاز کرد؛ در دهه ۸۰ سهم قابل توجهی در تصفیه گاز مایع و تولید بنزین موتور و سوخت سنگین جت و همچنین تولید قیر و نفت کوره و صادرات نفت سفید داشته است.
 
با آغاز دهه ۹۰ به طور روزانه ۳۲۳ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی پالایش شد و همچنین روزانه ۵۱ میلیون لیتر فرآورده نفتی شامل گاز مایع، بنزین موتور، سوخت هواپیما، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره و فرآورده‌های ویژه تولید می‌شده است.
 
 مشعل توسعه فعالیت شرکت های دانش بنیان، از مهم ترین موضوع های در دستور کار دولت در دو سال گذشته بوده و به اذعان رئیس جمهور و معاون فناوری وی، همچنین نمایندگان مجلس، وزارت نفت در این مسیر پیشرو و موفق بوده است. در این مدت، شرکت های دانش بنیان در حوزه های کاربردی و ساختاری صنعت نفت وارد شده و ارتباطی تنگاتنگ با سازندگان داخلی و قطعه سازان برقرار کرده اند. این همراهی و اثرگذاری شرکت های دانش بنیان با صنعت نفت از این جهت اهمیت بیشتری دارد که در دو سال گذشته محدودیت های اقتصادی و تحریم های همه جانبه بیشتر از قبل بوده است، اما این شرکت ها به قرار گرفتن ایران در جایگاه «ایران قوی» کمک زیادی کرده اند.
 
فعالیت شرکت های دانش بنیان در دو سال گذشته در همه بخش ها به ویژه صنعت نفت، روندی رو به رشد داشته است. این شرکت ها با ورود به حوزه های مختلف، به بالی برای پرواز در آسمان افتخارات بدل شده اند و با توجه حمایت گونه ای که دولت سیزدهم آن را در دستور کار قرار داده است، پر بیراه نیست که ایران با تکیه بر دانش بنیان ها، موفقیت هایی شگفتی آور را در زمینه های مختلف علمی و فناوری ثبت کند و ایفاگر نقش مهمی در میان کشورهای منطقه باشد.
 
رئیس جمهور نیزدستاوردهای صنعت نفت در توسعه همکاری با دانش بنیان ها را رضایت بخش ارزیابی کرده و گفته بود: درحالی که تا پیش از روی کار آمدن دولت سیزدهم، وزارت نفت با کمتر از ۱۰۰ شرکت دانش بنیان همکاری داشت، این رقم در این دولت حداقل به ۵۰۰ شرکت رسیده است.
 
آیت الله رئیسی تاکید کرده بود که دستاوردها و پیشرفت های چشمگیری در دو سال گذشته به ویژه در رشد تولید، تجارت، تولید نفت، صادرات غیرنفتی، علم و فناوری و ابزار تولید داشته ایم که دانش بنیان ها در این روند نقش اساسی داشته اند.
 
 صنعت نفت به دلیل ساختار فنی و هایتک، همواره به توسعه پژوهش و فناوری نیاز دارد و در این روند ارتباطی تنگاتنگ را با دانشگاه ها و مراکز فناوری و پژوهشی داشته است. با این حال توسعه ارتباط با شرکت های دانش بنیان به عنوان یک ضرورت از دو سال قبل و با تاکیدی که مقام معظم رهبری بر این مهم داشتند و نام گذاری سال را به این موضوع اختصاص دادند، بیشتر شد.
 
 
هدف گذاری از بازار داخلی تا صادرات فرامنطقه ای

نام گذاری سال 1401 به «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» موتور محرک و اهرمی تشویقی برای اقدام های وزارت نفت بود. اگرچه زیرمجموعه های وزارت نفت از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم با تاکید جواد اوجی، وزیر نفت پروژه ها و طرح های مشترکی را با شرکت های دانش بنیان شروع کرده بودند، اما با این نام گذاری هدف گذاری مشخص برای این همکاری در آینده کوتاه و بلند مدت تعیین شد. جواد اوجی همسو با این نام گذاری از افزایش ظرفیت تولید نفت و گازو پتروشیمی با تکیه بر توان شرکت های دانش بنیان خبر داد و گفت:  سه هدف در صنعت نفت شامل افزایش ساخت داخل، افزایش تولید و افزایش صادرات ترسیم شده است. او به فراخوانی که برای همکاری با شرکت های دانش بنیان و توانمند در پنج محور احیای چاه های کم بازده، جمع آوری گازهای مشعل، بهینه سازی مصرف انرژی، ساخت کالا و ادواتی که تا پیش از این از خارج تأمینمی شد و توسعه زنجیره صنایع تکمیلی پتروشیمی ارائه شده است اشاره کرد؛ محورهایی که البته خیلی زود تبدیل به قرادادها و تفاهم نامه هایی با ارزش و اجرایی شدند. وزیر نفت همچنین یک کارگروه توسعه اقتصاد دانش بنیان را ترتیب داده که در دوسال گذشته تاکنون گزارش عملکرد آن را در دولت ارائه کرده است.  اوجی چندی قبل در جلسه هیات دولت با اشاره به افزایش تعداد شرکت های دانش بنیان در صنعت از ۱۵۰ به بیش از ۵۵۰ شرکت گفت: وزارت نفت نه تنها به دنبال افزایش تعداد شرکت های دانش بنیان در بستر زیست بوم فناوری این صنعت بوده بلکه هدف نهایی آنها توسعه اقتصاد دانش بنیان در داخل و خارج از ایران و ارائه و صدور این خدمات فناورانه به کشورهای دیگر بوده است. در واقع اشاره وزیر نفت به قراردادهایی است که سال گذشته و سال جاری همسو با دیپلماسی انرژی وزارت نفت بین ایران کشورهایی همچون روسیه، ونزوئلا، نیکاراگوئه و تعدادی دیگر از کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای همسایه در منطقه بوده است.
 
در این قراردادها تعدادی از شرکت های دانش بنیان طرف اصلی قرارداد با شرکت های خارجی برای صدور فناوری قرار گرفته اند و یکی از مهم ترین زمینه ها نیز فروش و تولید کاتالیست بوده است.  در این دوسال و تاکنون چهارشرکت زیرمجموعه صنعت نفت به شکل انفرادی و مشترک همایش های و نشست های مشترکی را با شرکت های دانش بنیان و فناور برگزار کرده است و نسبت به رفع موانع و مشکلات پیش روی این شرکت ها اقدام کردند. این برنامه ریزی و هدف گذاری به نحوی بوده است که در جلسات هماهنگی برنامه هفتم توسعه و مشترک بین وزارت نفت و کمیسیون انرژی و وزارت نفت هم موضوع دانش بنیان ها و سهم و نقش آنها در توسعه صنعت نفت مطرح و پیگیری شده است.
 
 ساخت بار اول و نزدیک شدن به اهداف کلان

وزارت نفت در این دوره تلاش کرده است فارغ از سیاست گذاری های سالانه، روندی بلند مدت و زیرساختی را برای خود ایجاد و به عبارتی نوعی اکوسیستم دانش محور را تنظیم کند. این رویکرد از آن روی حائز اهمیت است که شرکت های دانش بنیان به عنوان مجموعه هایی خصوصی و دانش محورمی توانند در تامین تجهیزات و قطعات و مواد اولیه بسیاری از پروژه های راهبردی در دوران تحریمی نقش زیادی داشته باشند. در سال های گذشته و به خصوص در دو سال اخیر بسیاری از تجهیزات صنعت نفت ساخت بار اول داشته و بومی سازی شده اند. این موضوع یکی از مواردی است که می تواند صنعت نفت را به اهداف کلان خود یعنی عدم وابستگی به کشورهای خارجی، کاهش و به صفر رساندن خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده بالاتر از فروش نفت نزدیک کند.  روح الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی ، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری یکی از اعضای دولت است که در دوسال اخیر از نزدیک و مستقیما در جریان عملکرد وزارت نفت در حمایت و توسعه فعالیت دانش بنیان ها بوده و بارها به اثرگذاری و نقض بی بدیل صنعت نفت اذعان داشته است.  او چندی قبل به امضای ۵۱۶ میلیون دلار توافق نامه و قرارداد نفتی بین شرکت های دانش بنیان و فعالان صنعت نفت اشاره کرد و گفت: ایجاد اکوسیستم دانش بنیان در صنعت کشور به معنای ایجاد بازار برای محصولات و خدمات دانش بنیان است تا مجموعه های دانش بنیان دغدغه بازار را برای محصول خود نداشته باشند. پیش از اینکه مجموعه دانش بنیان شروع به ساخت تجهیز کند، باید بازار شناسایی و فراهم شده باشد تا وقتی محصول به نتیجهمی رسد، فرصت برای ورود به بازار فراهم باشد. در جریان بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پخش و پتروشیمی تهران که با رویکرد حمایت از شرکت های دانش بنیان برگزار شد، رضا سلطان علیزاده، مدیر مرکز راهبری ستادهای ویژه توسعه اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد که تاکنون ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلیون دلار پروژه ساخت بار اول ابلاغ شده که ۶۰ درصد آن را وزارت نفت به خود اختصاص داده و این وزارتخانه همراه ترین نهاد با معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری در زمینه ساخت بار اول بوده است.
 
حمایت از دانش بنیان ها، حمایت از اقتصاد مقاومتی است

این جزئیات در مورد روند همکاری صنعت نفت با دانش بنیان ها همان روندی است که وزیر نفت بارها بر آن تاکید کرده است. اوجی پیش از این بارها تاکید کرده است که چتر حمایتی وزارت نفت برای شرکت های دانش بنیان باز است.  اوجی در مراسم امضای توافق نامه همکاری وزارت نفت و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در زمینه بومی سازی تجهیزات و فناوری های گلوگاهی صنعت نفت تاکید کرده است: صنعت نفت به هر عهدی که با سازندگان داخلی بسته، پایبند است و تمام و کمال از آنها حمایت می کند و در صورت رعایت استانداردهای صنعت نفت در ساخت تجهیزات این توان را داریم که خرید کالاهای ساخت داخل را دو تا چهار سال تضمین کنیم. باید توجه داشت آنچه به عنوان حمایت از دانش بنیان ها در مجموعه دولت سیزدهم و وزارت نفت صورتمی گیرد، در واقع حمایت از اقتصاد مقاومتی است. به عبارتی تولیدات دانش بنیان و توجه به نوآوری ها در صنعت، محور اقتصاد مقاومتی است. تصویر درستی از اقتصاد مقاومتی وجود ندارد و باید گفت که محور اقتصاد مقاومتی، تولید است. محور تولید نیز صنعت، مهندسی و فناوری است و صنعت نیز باید با محور دانش مورد توجه قرار گیرد و همه اینها در نهایت در یک چرخه و زنجیره قرار می گیرند.